Co do zasady Policja ma prawo zatrzymać daną osobę tylko wtedy, kiedy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo.
Dodatkowo, zgodnie z art. 244 § 1 k.p.k., aby takie zatrzymanie było możliwe, zachodzić musi obawa ucieczki lub ukrycia się sprawcy, zatarcia śladów przestępstwa bądź nie można ustalić tożsamości danej osoby. Zgodnie z w/w przepisem Policja będzie miała również możliwość zatrzymać osobę, co do której zachodzić będą przesłanki do zastosowania trybu postępowania przyspieszonego.
Osobno ustawodawca określił sytuację sprawców przestępstw domowych. Policja ma bowiem prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi. Obligatoryjnie Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o którym mowa wyżej, zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
W tym miejscu wspomnieć również należy o ujęciu obywatelskim. Na podstawie art. 243 § 1 k.p.k. każdy z nas ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. Należy przy tym pamiętać, że osobę ujętą musimy niezwłocznie oddać w ręce Policji.
Dokonane przez Policję zatrzymanie podlega kontroli sądowej. Osobie zatrzymanej oraz obrońcy, jeżeli został ustanowiony przysługuje prawo do wniesienia do Sądu zażalenia na zatrzymanie. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia zatrzymania. W zażaleniu osoba, która nie zgadza się z zatrzymaniem może domagać się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania.
Nadmienić należy, że jeżeli nastąpiło już zatrzymanie przez policję, zasadnym jest niezwłoczne nawiązanie kontaktu z adwokatem. Zwłoka w uzyskaniu profesjonalnej pomocy prawnej może przynieść nieodwracalne skutki interesów zatrzymanego.
Przede wszystkim należy zachować spokój. Funkcjonariusze Policji zatrzymanego muszą natychmiast poinformować między innymi o: przysługujących mu prawach i o przyczynie zatrzymania, a także o prawie do skorzystania z pomocy adwokata. Dodatkowo zatrzymany powinien zostać poinformowany, że ma prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, a także do dostępu do pierwszej pomocy medycznej. Dodatkowo zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nimi rozmowę.
Jeżeli funkcjonariusze nie informują nas o powodzie zatrzymania, należy domagać się uzasadnienia takiego działania, wskazując, że jest to obowiązek policji. Bardzo istotne jest również to, że w przypadku zatrzymania warto skorzystać z uprawnienia do milczenia. Niekiedy lepiej czegoś nie dopowiedzieć niż powiedzieć za dużo.
W większości przypadków zatrzymanie może zakończyć się tylko na złożeniu wyjaśnień i zwolnieniu zatrzymanego. Dużo natomiast zależy od sytuacji i okoliczności, w jakich doszło do ujęcia.
Niemniej jednak w każdej sytuacji, gdy została ograniczona nasza wolność np. zatrzymanie przez Policję, tymczasowe aresztowanie, należy korzystać ze swojego prawa i żądać możliwości skontaktowania się z adwokatem. Niekiedy również nie warto, bez konsultacji z adwokatem podejmować się samodzielnej obrony i składać wyjaśnienia. Złożona już raz treść wyjaśnień może na późniejszym etapie utrudnić przyjęcie skutecznej linii obrony.
Tymczasowe aresztowanie to najbardziej dolegliwy dla podejrzanego bądź oskarżonego w swoich skutkach, środek zapobiegawczy.
Środek ten, powinien być co do zasady stosowany jedynie w ściśle określonych przypadkach określonych w Kodeksie Postępowania Karnego i tylko w przypadku, gdy żaden inny łagodniejszy środek zapobiegawczy nie jest wystarczający. Ponadto tymczasowe aresztowanie ma na celu zabezpieczenie toku postępowania karnego.
Tymczasowe aresztowanie jest wykonywane w areszcie śledczym, który może funkcjonować jako samodzielna jednostka albo wyodrębniony oddział Zakładu Karnego. Należy pamiętać, że tymczasowe aresztowanie wiąże się z cięższymi rygorami, niż w przypadku osób odbywających karę pozbawienia wolności. Tymczasowo aresztowany ma ograniczony kontakt ze światem zewnętrznym, jak również z osobami najbliższymi.
Tymczasowo aresztowany może sam ustanowić obrońcę. Najczęściej jednak osoba taka nie dysponuje danymi umożliwiającym kontakt z adwokatem, którego chciałby wyznaczyć na swojego obrońcę. Jest jednak wyjście w takiej sytuacji. Zgodnie z art. 83§1 k.p.k. do czasu ustanowienia obrońcy przez osobę pozbawioną wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba. O fakcie ustanowienia obrońcy, ograny prowadzące postępowanie powinny niezwłocznie zawiadomić osobę pozbawioną wolności.
Zgodnie z powołanym przepisem adwokata dla osoby zatrzymanej bądź tymczasowo aresztowanej może ustanowić każdy i nie musi to być osoba najbliższa.
O zastosowaniu tymczasowego aresztowania na etapie postępowania przygotowawczego decyduje Sąd na wniosek Prokuratury.
Prokurator, od momentu zatrzymania danej osoby ma 48 godzin na jej przesłuchanie i przygotowanie takiego wniosku i przekazanie tej osoby do dyspozycji Sądu. Następnie Sąd ma 24 godziny na rozpoznanie wniosku i wydanie stosownego postanowienia.
Jeżeli doszło do sytuacji, że Sąd podjął decyzję o uwzględnieniu wniosku Prokuratora i zastosowaniu tymczasowego aresztowania, osobie aresztowanej oraz obrońcy przysługuje prawo do złożenia zażalenia. Termin na złożenie zażalenia wynosi 7 dni. Na skutek złożonego zażalenia Sąd odwoławczy zweryfikuje, czy rzeczywiście zastosowanie tymczasowego aresztowania nastąpiło zasadnie.
Tymczasowo aresztowany może uzyskać zgodę na widzenie z osobami najbliższymi. Osoby, które chcą się spotkać z tymczasowo aresztowanym, muszą za każdym razem uzyskać zgodę na widzenie. Wniosek taki należy złożyć do Prokuratora bądź do Sądu, w zależności na jakim etapie postępowania jest sprawa. Należy przy tym pamiętać, że osoba tymczasowo aresztowana ma prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z osobą najbliższą.
Tymczasowo aresztowany ma prawo do widzeń ze swoim obrońcą. Adwokat również musi uzyskać zezwolenie na widzenie, niemniej jednak widzenia te nie są limitowane. Podyktowane jest to tym, że tymczasowo aresztowany powinien mieć nieograniczone prawo do przygotowania linii obrony wraz ze swoim obrońcą.
Podobnie jak ze zgodą na widzenie, osoba tymczasowo aresztowana bądź jej obrońca mogą wystąpić do Prokuratora bądź Sądu o wyrażenie zgody tymczasowo aresztowanemu na kontakt telefoniczny z obrońcą oraz jego osobami najbliższymi. Dzięki temu tymczasowo aresztowany będzie mógł utrzymywać kontakt telefoniczny z tymi osobami.
Tak. Na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie.